رهاورد پایداری در طراحی

اخیراً خیلی درباره تأثیر طراحی بر جهان فکر می‌کنم و تا حد زیادی سعی می کنم در جهت ایجاد پایداری در کارهایم حرکت کنم. این ایده ممکن است به نظر ساده بیاید اما همین مفهوم ساده ما را به چالش خواهد کشید. در این مقاله به اختصار به مفهوم کلی پایداری و اهمیت آن در طراحی و راه های تداوم بخشی به آن خواهیم پرداخت و خواهیم دید طراحان چگونه می توانند محتوایی خلق کنند که نه تنها از نظر بصری ایده‌آل و هدفمند باشند، بلکه به داشتن یک آینده پایدارتر کمک کنند.

“مکانتان را در شرایطی بهتر از زمانی که آنرا یافتید ترک کنید”

اهمیت پایداری در طراحی

در جهان امروز با افزایش نگرانی‌های زیست محیطی، بسیاری از صنایع رویکردهای سازگار با محیط زیست را اتخاذ می‌کنند و طراحی هم ازاین قاعده مستثنی نیست. از آنجایی که اقتصاد ما بر اساس مصرف است، طراحان نیاز دارند علاوه بر اینکه به دنبال مواد و روش‌های تولیدی هستند تا تقاضا را برآورده کنند ،تأثیر آن بر محیط زیست را نیز در نظر بگیرند. از طرفی دیگر،یک طراح از طریق طراحی می‌تواند با ارسال پیام‌ به مخاطبان ،آنها را به داشتن انتخاب‌های پایدارتر در زندگی روزمره خود کمک کند. در نهایت، اگر طراحی به دقت اجرا شود می‌تواند بر رفتار عموم مردم تأثیر بگذارد و منجر به تغییر رفتار یک جامعه شود.

“طراحی نه تنها به تولید محصولاتی که از منابع و مواد استفاده می‌کنند کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به ایجاد یک تغییر اساسی در جامعه و حرکت به سوی یک زندگی سبزتر کمک کند. (ملانی، ۲۰۱۱)

مفهوم پایداری

پایداری فرآیندی است که تلاش می‌کند در حالی که نیازهای مردم را برآورده می سازد، از تاثیرمنفی بر محیط زیست تا حد امکان جلوگیری کند و آنرا به حالت اولیه برگرداند و توانایی ما را برای برآورده کردن نیازهای نسل‌ آینده حفظ کند.

اصطلاح “پایداری” در طول ۲۵ سال گذشته از زمان ورود به لغت‌نامه، معانی مختلفی پیدا کرده است.این واژه ابتدا در سال ۱۹۸۷ مورد استفاده قرار گرفت، زمانی که “کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه” به ریاست نخست وزیر نروژ آغاز به کار کرد پایداری را توسعه‌ای تعریف کردند که نیازهای حاضر را برآورده سازد بدون اینکه به توانایی نسل‌های آینده برای برآورده کردن نیازهای خود آسیب برساند (براندلند، ۱۹۸۷).

پس پایداری مهمان جدید میز طراحی نیست. در واقع، ایده‌های پایداری محیط زیست از زمانی که انسان‌ها شروع به ثبت حضور خود کردند وجود داشته‌ است (آدریان، ۲۰۱۱). طراحی گرافیک نیز در طی پانزده سال گذشته، شروع به حرکت در مسیر پایداری زیست محیطی کرده است. پایداری در طراحی گرافیک به معنای داشتن انتخاب‌های آگاهانه به منظورکاهش تأثیرات مخرب حاصل از ارتباطات بصری بر محیط زیست است. از مواد چاپی تا آثار گرافیکی دیجیتال، هر تصمیم به طراحی می‌تواند پیامدهای مخرب زیست‌محیطی را به همراه داشته باشد. با پذیرش و درک مفهوم پایداری، طراحان گرافیک می‌توانند نقش حیاتی‌ای در کاهش زباله، حفظ منابع و ارتقای آگاهی زیست‌محیطی ایفا کنند.

تفاوت طراحی پایدار با طراحی سبز

طراحی پایدار اغلب با “طراحی سبز” یا “طراحی اکولوژیک” اشتباه گرفته می‌شود. طراحی “سبز/اکولوژیک” عملی است که در آن هدف ما کاهش یا از بین بردن تأثیرات مخرب طراحی بر محیط است، در حالی که طراحی پایدار طیف گسترده‌تری را شامل می‌شود و علاوه بر مسائل زیست‌محیطی، به مسائل اجتماعی و اقتصادی نیز می‌پردازد. بنابراین، طراحی پایدار هر آنچه که مفهوم طراحی سبز/اکولوژیک دارد را در برمی‌گیرد و به علاوه برآورد حاصل از مفاهیم اکولوژیک، اقتصادی و اجتماعی را فراتر می‌برد. هدف طراحی پایدار حذف کامل تأثیرات منفی محیطی از طریق طراحی ماهرانه است. ظهور طراحی پایدار نیازمند ایجاد محدودیت در استفاده از منابع غیرقابل تجدید است.

همانطور که می‌دانیم طراحی گرافیک نیز یک فرآیند تولیدی است – ما مقدار زیادی محصول تولید می‌کنیم که شامل محصولات چاپی مانند کتاب‌ها، روزنامه‌ها، مجله‌ها، بروشورها، پوسترها، بسته‌بندی محصولات یا محصولات دیجیتالی مانند وب‌سایت‌ها و برنامه‌ها می‌شوند. محصولات چاپی انرژی و مواد را در فرآیند تولید و تحویل خود استفاده می‌کنند و احتمالاً در نهایت به عنوان زباله در نظر گرفته خواهند شد؛ محصولات دیجیتالی نیز انرژی را در فرآیند تولید، میزبانی و مصرف خود مصرف می‌کنند. بنابراین، ضروری است که  تلاش کنیم تا این محصولات را با کمترین تأثیر ممکن تولید کنیم.

در این مسیر وظیفه ما به عنوان یک طراح چه خواهد بود؟

ما به عنوان یک طراح باید رویکرد‌های اساسی را که تمامی آن‌ها منطبق با اصول پایداری و سازگار با محیط زیست هستند را در نظر داشته باشیم، که در اینجا به اختصار توضیح داده شده است.

انتخاب مشتریان

اولین و مهم‌ترین اصل انتخاب مشتریانی است که برای آنها طراحی می‌کنیم. بدیهی است که ما باید از کار با شرکت‌هایی که محصولات آنها به زیان قابل توجهی برای سیاره یا جامعه منجر می‌شوند، اجتناب کنیم.(شرکت‌های نفتی، تولید کنندگان سلاح، وشرکت‌های تولیدکننده تنباکو، شرکت‌های تولید کننده نوشیدنی‌های الکلی، شرکت‌های فست فشن و فست فود.)

اصول طراحی پایدار

شروع پروسه ساخت تصاویر سازگار با محیط زیست در واقع یکی از مراحل مهم طراحی پایدار است. اصول طراحی پایدار طراحان را در انتخاب‌های مسئولانه که هم به محیط زیست و هم به مخاطب سود می‌رساند، راهنمایی می‌کند.

• کمینه‌گرایی: طراحی کمینه‌گرا بر سادگی و حذف عناصر غیرضروری تمرکز دارد که علاوه بر ایجاد طرح‌های دیداری جذاب، از پراکندگی و اتلاف وقت و هزینه جلوگیری خواهد کرد.

• استفاده کارآمد از فضا: استفاده بهینه از فضای طراحی از مصرف بیش از اندازه مواد و در نتیجه افزایش هزینه‌های چاپ جلوگیری می‌کند. فضای سفید می‌تواند به منظور افزایش جذابیت بصری استفاده شود.

• تصاویر برداری: تصاویر برداری از معادلات ریاضی برای تعریف اشکال استفاده می‌کند که امکان طراحی‌ با مقیاس بالا را بدون افت کیفیت فراهم می‌کند. یکی از مزایای بزرگ تصاویر برداری، قابلیت تغییر اندازه آن‌ها بدون از دست دادن کیفیت است، به عبارت دیگر، هنگامی که یک تصویر برداری را بزرگ یا کوچک کنید، هیچ گونه کاهش کیفیتی رخ نخواهد داد. این ویژگی مهم در طراحی گرافیکی و چاپ بسیار ارزشمند است. همچنین، به دلیل استفاده از معادلات ریاضی، تصاویر برداری فضای حافظه کمتری نسبت به تصاویر پیکسلی (Raster Images) نیاز دارند.

• مدولاریته: مدولار در زبان طراحی به معنی تقسیم یک طراحی به قسمت‌های کوچکتر یا ماژول‌هاست که به طور جداگانه قابل استفاده و تغییر است. این رویکرد طراحی باعث می‌شود که طراحان بتوانند اجزای مختلف یک طرح را به آسانی توسعه داده و بازسازی کنند، همچنین این امر امکان استفاده مجدد از اجزای طراحی را فراهم می‌کند که به بهبود کارایی و زمان‌بندی در پروژه‌های طراحی کمک می‌کند.

انتخاب رنگ‌ های پایدار

رنگ‌های استفاده شده در طراحی گرافیک همچنین می‌توانند بر پایداری تأثیر بگذارند. انتخاب‌ رنگ های خاص می‌تواند به طراحی‌های سازگار با محیط زیست کمک کند.

• رنگ‌های زمینی(earth tones): رنگ های زمینی مانند سبز و قهوه‌ای ارتباطی با طبیعت و پایداری ایجاد می کنند. آن‌ها اغلب با موضوعات محیط زیستی ارتباط دارند و انسان را به طبیعت وصل می کنند.
• پالت رنگ محدود: محدود کردن تعداد رنگ‌ها در طراحی نه تنها آن را ساده می‌کند بلکه مصرف جوهر یا تونر در چاپ را کاهش می‌دهد.
• چاپ CMYK: استفاده از مدل رنگ CMYK (سایان، مجنتا، زرد، مشکی) در طراحی‌های چاپی بیشتر  با محیط زیست سازگار است تا RGB (قرمز، سبز، آبی) و با انتخاب آن میتوان به‌طور قابل توجهی میزان جوهر استفاده شده در فرآیند چاپ را کاهش داد.

 تایپوگرافی پایدار

تایپوگرافی یک جزء حیاتی از طراحی گرافیک است و می‌تواند به پایداری کمک کند.

• انتخاب فونت: انتخاب فونت‌های سازگار با محیط زیست نیز می‌تواند تأثیر مثبتی داشته باشد. فونت‌هایی با خطوط نازک و فاصله‌ کمتر بین حروف، کمترین مقدار جوهر را در هنگام چاپ مصرف می‌کنند.
• اندازه فونت: انتخاب اندازه مناسب فونت، نیاز به مواد چاپ بیشتر را کاهش می‌دهد.
• نسخه دیجیتال به‌جای چاپ: در صورت امکان، اولویتی بر توزیع دیجیتال نسبت به چاپ داده شود. تایپوگرافی دیجیتال نیازی به کاغذ یا جوهر ندارد و فوراً قابل دسترس است.

طراحی دیجیتال پایدار

در عصر دیجیتال امروز، بسیاری از طراحی‌های گرافیکی بر روی صفحات نمایش انجام می‌شود. روش‌های طراحی دیجیتال پایدار می‌توانند مانند روش‌های چاپی سبز اثرگذار باشند.

• سطح کیفیت انرژی: از کامپیوترها و نمایشگرهای با بهره وری انرژی بیشتر استفاده کنید. گزینه صرفه‌جویی در انرژی را فعال کنید و تجهیزات را هنگام عدم استفاده خاموش کنید.

• کاهش اندازه فایل‌ها: فشرده‌سازی تصاویر و استفاده از فرمت‌هایی که موثرتر هستند (مانند SVG برای گرافیک وکتوری) اثرات زیست‌محیطی حاصل از ذخیره و انتقال داده را کاهش می‌دهد.

• فضای ابری: ابزارهای طراحی مبتنی بر فضای ابری همکاری را بدون نیاز به جلسات حضوری یا لزوم ارسال مواد چاپی، ترویج می دهد. این روش، همکاری از محل‌های مختلف و با همکارانی از سراسر جهان را ممکن می‌سازد و نیازی به رفت و آمد مکرر و ارسال فایل‌های چاپی نیست، که در نتیجه کاهش مصرف کاغذ و انرژی مرتبط با این فرآیند را به همراه دارد.

طراحی بسته‌بندی پایدار

طراحی بسته‌بندی نقش مهمی در پایداری ایفا می‌کند، به‌ویژه در صنایعی مانند صنایع غذایی و کالاهای مصرفی.

• کاهش بسته‌بندی: طراحان می‌توانند بسته‌بندی‌هایی را طراحی کنند که علاوه بر استفاده کمتر از مواد مصرفی، همچنان به خوبی از محصول محافظت کنند. استفاده کمتر از مواد به معنای کاهش انرژی مصرفی در تولید و کاهش میزان محصولات چاپی است که هر دوی آن‌ها پایداری را ترویج می‌‌دهند.

• مواد قابل بازیافت: در این بخش انتخاب موادی که قابل بازیافت هستند بسیار اهمیت دارد، مانند کارتن یا شیشه. همچنین، بسته‌بندی‌های آلومینیومی نسبت به شیشه و پلاستیک نیز میتوانند انتخاب سبزتری باشند زیرا آلومینیوم یکی از مواد ۱۰۰ درصد بازیافتی است و می‌توان آن را بارها و بارها بدون از دست دادن کیفیت بازیافت کرد. در مقابل، شیشه و کارتن نیز قابل بازیافت هستند، اما فرآیند بازیافت آلومینیوم ممکن است کمتر هزینه‌بر و انرژی‌بر باشد. به علاوه، بازیافت آلومینیوم می‌تواند به کاهش زباله و مصرف انرژی منجر شود. اما برای ارزیابی دقیق‌تر میزان قابلیت بازیافت، نیاز به بررسی موقعیت جغرافیایی، فناوری‌های موجود و شرایط بازار محلی است.

انتخاب چاپ پایدار

یکی از تأثیرات زیست‌محیطی مهم طراحی گرافیک در فرآیند چاپ است. روش‌های چاپ سنتی معمولاً شامل مصرف بالای انرژی، پسماندهای شیمیایی و استفاده از مواد غیر قابل بازیافت می‌شوند. روش‌های چاپ دوستدار محیط زیست هدفش کاهش این مشکلات است.

• کاغذ بازیافتی: طراحان می‌توانند از کاغذ های بازیافتی که از زباله های قابل بازیافت تولید شده اند، استفاده کنند. این کار تقاضای ما به مواد اولیه طبیعی را کاهش می‌دهد و از تخریب جنگل‌ها جلوگیری می‌کند.
• جوهربر پایه ‌سویا: جوهرهای معمولاً از نفت تولید می‌شوند و ترکیبات آلی متحرک (VOCs) را در هوا آزاد می کنند. جوهرهای بر پایه سویا یک جایگزین پایدار هستند که میزان کمتری از VOCs را تولید می‌کنند و آلودگی هوا را کاهش می‌دهند.
• چاپ دیجیتال: فناوری‌های چاپ دیجیتال مانند چاپ جوهرافشان و لیزری اثرات زیست محیطی کمتری نسبت به چاپ افست دارند. آنها کمترین زباله را تولید می‌کنند و امکان چاپ بر اساس میزان درخواست را فراهم می‌کنند.
• کاهش حاشیه: با کم‌کردن حاشیه اضافی (منطقه اضافی که بعد از چاپ برش داده می‌شود) حجم زیادی از دور ریز کاغذ را می‌توان حفظ کرد و میزان تولید زباله را تا حد زیادی کاهش داد.

آینده طراحی گرافیک پایدار

همانطور که در آینده، پایداری به عنوان بخشی اساسی از صنعت طراحی گرافیک خواهد شد، امکانات جذابی را نیز در اختیار خواهد گذاشت:

• گواهی‌نامه‌های سبز: ما انتظار داریم که گواهی‌نامه‌ها و استانداردهایی برای طراحی‌هایی با محوریت پایداری به وجود بیاید، مانند گواهی‌نامه LEED برای ساختمان‌های پایدار. دوره‌های آموزشی طراحی گرافیک پایدار که طرح درسی را درباره اصول طراحی سبز ایجاد خواهند کرد و به تقاضای صنعت برای تداوم پایداری پاسخ خواهند داد.
• چاپ کربن-نویترال (Carbon Neutral): ما این احتمال را می دهیم که شرکت‌های چاپ بیشتری دارای روش‌های کربن-نویترال خواهند شد. این چاپ به معنای عدم تولید یا کاهش میزان دی‌اکسید کربن (CO2) معادل با میزان تولید شده می‌باشد. به این معنا که هر گونه انتشار CO2 که به محیط‌زیست منتشر می‌شود، با اقداماتی مانند کاشت درخت، استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر جبران می‌شود تا مجموع انتشارات CO2 تعادلی باشد. این اصطلاح معمولاً به کسب و کارها، رویدادها، محصولات و خدماتی اشاره دارد که از روش‌هایی استفاده می‌کنند که انتشار CO2 خود را به تعادل می‌رسانند و به این ترتیب به تلاش برای مقابله با تغییرات آب و هوا و کاهش اثرات گازهای گلخانه‌ای کمک می‌کنند.
• نوآوری‌های دیجیتال: پیشرفت‌های مداوم در ابزارهای طراحی دیجیتال به طراحان این امکان را می‌دهد تا تصاویر بیشتری را با استفاده از اصول طراحی پایدار برای وب، رسانه‌های اجتماعی یا تبلیغات دیجیتال ، ساخته و ارائه دهند.
• برنامه‌های آموزشی: انتظار می‌رود که برنامه‌های آموزشی بیشتر بر پایداری در طراحی گرافیک تمرکز داشته باشند و نسل جدیدی از طراحان متخصص در اصول بازیافت‌پذیری را پرورش دهند.

جمع بندی

در طراحی گرافیک، پایداری نه تنها به عنوان یک اصل اخلاقی مهم شناخته می‌شود، بلکه روندی است که می‌تواند کمک شایانی به محیط‌ زیست کند. با اجرای روش‌های چاپ سازگار با محیط زیست، اصول طراحی پایدار، انتخاب رنگ‌ها و تایپوگرافی متناسب ، طراحان می‌توانند تاثیر مثبتی بر محیط زیست اطراف خود داشته باشند و در عین حال تصاویری زیبا و هدفمند ایجاد کنند که در نهایت این امر منجر به افزایش آگاهی، نوآوری و همکاری طراحان گرافیک خواهد شد که صنعت را به سوی یک آینده سبز‌تر و پایدارتر می‌برند.

پس، هنگامی که به پروژه طراحی بعدی خود می‌پردازید، به خاطر داشته باشید که پایداری، تنها انتخاب یک شیوه طراحی نیست؛ بلکه یک تعهد برای داشتن آینده بهتر است. نقش شما به عنوان یک طراح گرافیک بیشتر از چیزی است که به نظر می‌رسد. طراحی‌های سازگار با محیط زیست شما می‌توانند اثری دائمی روی مخاطبان و رهاوردی که همه ما از خود به اشتراک می‌گذاریم، بگذارند.