جشنواره بریتانیا: نمایش قدرت طراحی و نوآوری پس از جنگ

ترجمه از مقاله The Festival of Britain منتشر شده در وب سایت موزه ویکتوریا و آلبرت لندن.

شش سال پس از پایان جنگ جهانی دوم و درست صد سال پس از نمایشگاه بزرگ ۱۸۵۱ – نخستین نمایشگاه بین‌المللی محصولات صنعتی – «جشنواره بریتانیا» به‌عنوان نمایشی از قدرت و استقامت ملی برگزار شد و بهترین نمونه‌های طراحی و تولید بریتانیایی را به نمایش گذاشت.

هدف از این جشنواره، ایجاد «التیامی برای روح ملت» بود؛ رویدادی فرهنگی و باشکوه برای بالا بردن روحیه‌ی مردمی که هنوز درگیر ریاضت اقتصادی، جیره‌بندی و اصلاحات اجتماعی و اقتصادی شدید بودند. این جشنواره در تابستان ۱۹۵۱ برگزار شد و ۸.۵ میلیون نفر از محل اصلی آن در ساحل جنوبی لندن و رویدادهای هم‌زمان در شهرها و روستاهای سراسر کشور بازدید کردند. این جشنواره نه‌تنها مایه‌ی سرگرمی و امید شد، بلکه به‌عنوان محرکی برای ظهور زیبایی‌شناسی جدید در طراحی عمل کرد و موجب آغاز به‌کار طراحان برجسته‌ای در زمینه‌های نساجی، مبلمان و طراحی گرافیک شد. بسیاری از آثار خلق‌شده برای این جشنواره امروزه در گنجینۀ موزه‌ها نگهداری می‌شوند.

طرح پرزنتیشن که نمایی پرسپکتیوی از بخش «پلاستیک‌ها» در جشنواره بریتانیا را نشان می‌دهد، اثر **جورج فِیِر (George Fejér)**، سال **۱۹۵۱**، بریتانیا.
شماره موزه: **E.770-1997**. © موزه ویکتوریا و آلبرت، لندن.

پوسترهای قدرتمند

آبرام گیمز (Abram Games) خالق بسیاری از پوسترهای چشمگیر جشنواره بود. او کار خود را با طراحی پوسترهای اطلاع‌رسانی عمومی برای وزارت جنگ آغاز کرده بود؛ مانند «مراقب حرف‌هایت باش»، «به‌جای کشتی بیل استفاده کن: غذای خودت را بکار» و «بریتانیا از آنِ توست: اکنون برایش بجنگ». طراحی‌های او برای جشنواره بریتانیا از نمادهای هرالدیک و هندسه زاویه‌دار برای خلق تصویری مدرن از شخصیت ملی بهره می‌برد. نشان طراحی‌شده‌ی او بر روی پوسترها، بروشورها، یادبودها و کاتالوگ‌ها دیده می‌شد و سبک جدیدی را پایه گذاشت که بعدها به نام «سبک جشنواره» (Festival Style) شناخته شد.

(چپ) **جشنواره بریتانیا، پوستر، آبرام گیمز (Abram Games)، ۱۹۵۱، بریتانیا.** شماره موزه: **E.308-2011.** © موزه ویکتوریا و آلبرت، لندن.
(راست) **جشنواره بریتانیا، پوستر، آبرام گیمز (Abram Games)، ۱۹۵۱، بریتانیا.** شماره موزه: **E.311-2011.** © موزه ویکتوریا و آلبرت، لندن.

رابین دی (Robin Day) که بیشتر به خاطر طراحی مبلمان، به‌ویژه صندلی‌های تالار جدید «رویال فستیوال هال» شهرت داشت، در طراحی گرافیکی جشنواره نیز نقش مهمی ایفا کرد. در پوستر «نمایشگاه علم» او، نماد طراحی گیمز در گوشه پایین سمت چپ دیده می‌شود؛ طرحی که در مرکز آن نقشه بریتانیا به‌صورت هسته‌ای در میان حلقه‌هایی از الکترون‌های در حال چرخش قرار دارد. این نماد اتمی، یادآور نقش عظیم علم و فناوری در پیروزی متفقین در جنگ بود.

پوستر **نمایشگاه علم (Exhibition of Science)**، اثر **رابین دی (Robin Day)**، سال **۱۹۵۱**، بریتانیا. شماره موزه: **E.1923-1952.** © بنیاد رابین و لوسین دی / موزه ویکتوریا و آلبرت، لندن.

طراحی‌های چاپ تجاری نیز با برگزاری جشنواره رونق گرفت. در «باغ‌های لذت» باترسی (Battersea Pleasure Gardens) که بیشتر فضایی تفریحی و سرگرم‌کننده داشت، شرکت تولیدکننده نوشیدنی گینس (Guinness) با ساعت مکانیکی ۲۵ فوتی خود جمعیت را سرگرم کرد. در پوستر «گینس در سرزمین جشنواره» (Guinness in Festival Land) اثر اریک فریزر، صحنه‌ای از داستان آلیس در سرزمین عجایب بازآفرینی شده و تمام شخصیت‌ها، از کلاه‌دوز دیوانه تا مهره‌های شطرنج، در حال نوشیدن گینس هستند.

پوستر **«گینس در سرزمین جشنواره» (Guinness in Festival Land)**، اثر **اریک جورج فریزر (Eric George Fraser)**، سال **۱۹۵۱**، بریتانیا. شماره موزه: **E.551-1987.** © موزه ویکتوریا و آلبرت، لندن.

مبلمان آینده‌نگر

برای آوردن معماری مدرن به قلب لندن، چند سازه موقتی منحصربه‌فرد ساخته شد:

گنبد اکتشاف (Dome of Discovery) – بزرگ‌ترین گنبد جهان در آن زمان، که نمایشگاه‌هایی از زمین تا فضا را در خود جای داده بود.
اسکایلان (Skylon) – برجی آینده‌گرایانه که گویی در هوا معلق بود.
تله‌سینما (Telekinema) – سینمایی پیشرفته برای نمایش فیلم‌ها.
تالار فستیوال سلطنتی (Royal Festival Hall) – سالن کنسرتی که هنوز هم پابرجاست.

صندلی دسته‌دار **DA 1**، اثر **ارنست رِیس (Ernest Race)**، سال **۱۹۴۶**، بریتانیا.شماره موزه: **W.76:1-1983.** © موزه ویکتوریا و آلبرت، لندن.

چنین سازه‌هایی به مبلمان منحصربه‌فرد نیاز داشتند. با توجه به جیره‌بندی چوب، طراحان مجبور بودند از مواد جایگزینی مانند آلومینیوم و فولاد استفاده کنند.

ارنست ریس (Ernest Race) که از محدودیت‌های دولتی در طراحی آگاه بود، از سال ۱۹۴۶ با شرکت خود Race Furniture Ltd مبلمان اقتصادی تولید می‌کرد. صندلی بازویی DA1 او با قطعات ریخته‌گری‌شده از آلومینیوم – فن‌آوری‌ای که ابتدا برای صنایع تسلیحاتی جنگ توسعه یافته بود – ساخته شد. بعدها، صندلی معروف Antelope او که مخصوص تراس‌های فضای باز جشنواره طراحی شده بود، با همان مواد ساخته شد. این صندلی با رنگ‌های زرد، آبی، قرمز یا خاکستری و پایه‌های کروی شکل به نمادی از «سبک جشنواره» تبدیل شد.

از چپ به راست:
**Springbok، صندلی، اثر ارنست رِیس (Ernest Race)، سال ۱۹۵۱، بریتانیا.** شماره موزه: **W.34-1987.** © موزه ویکتوریا و آلبرت، لندن.
**Antelope، صندلی دسته‌دار، اثر ارنست رِیس (Ernest Race)، طراحی‌شده در سال ۱۹۵۰، ساخته‌شده در سال ۱۹۷۰.** شماره موزه: **CIRC.304-1970.** © موزه ویکتوریا و آلبرت، لندن.

صندلی Springbok نیز از جنس فولاد و PVC ساخته شده و قابل‌چیدن بود. این طرح‌ها به امضای کاری ریس تبدیل شدند و حتی پس از پایان جشنواره هم تولیدشان ادامه یافت.

فروشگاه مشهور Heal’s نیز با سفارش طراحی صندلی‌هایی از اندرو جان میلن (Andrew John Milne) برای فضاهای بیرونی جشنواره نقش داشت. صندلی‌های فولادی سوراخ‌دار او در رنگ‌های ملایم دهه ۵۰ مانند صورتی، آبی، زرد و سفید ساخته شدند.

**صندلی**، طراحی‌شده توسط **اندرو جان میلْن (Andrew John Milne)**، ساخته‌شده توسط شرکت **Heal & Son Ltd**، سال **۱۹۵۱**، بریتانیا. شماره موزه: **W.33-2010.** © موزه ویکتوریا و آلبرت، لندن.

در میان تمام طراحی‌ها، صندلی معروف ۶۵۸ رابین دی برای تالار فستیوال سلطنتی جایگاه ویژه‌ای دارد. این صندلی با فرم خمیده شبیه قو و پایه‌های فلزی‌اش به محبوبیتی گسترده دست یافت و بعدها به تولید انبوه رسید. رابین دی و همسرش، طراح پارچه لوسین دی (Lucienne Day)، به چهره‌های برجسته طراحی پس از جنگ در بریتانیا بدل شدند.

(چپ): **صندلی لانژ تالار فستیوال سلطنتی (Royal Festival Hall lounge chair)**، طراحی‌شده توسط **رابین دی (Robin Day)**، ساخته‌شده توسط شرکت **Hille**، سال **۱۹۵۱**. © بنیاد رابین و لوسین دی / با اجازه‌ی پل ای. شاتلِر (Paul A. Shutler).
(راست): **صندلی دسته‌دار مدل ۷۰۰ (۷۰۰ armchair)**، طراحی‌شده توسط **رابین دی (Robin Day)**، ساخته‌شده توسط **Hille**، حدود سال **۱۹۵۶**. © بنیاد رابین و لوسین دی / عکس: **تونی مَن (Tony Mann)**.

**صندلی‌های لانژ تالار فستیوال سلطنتی (Royal Festival Hall lounge chairs)**، طراحی‌شده توسط **رابین دی (Robin Day)**، ساخته‌شده توسط **Hille**، سال **۱۹۵۱**، نصب‌شده در محل **تالار فستیوال سلطنتی**. © بنیاد رابین و لوسین دی.

منسوجات پیشرو

لوسین دی طرح‌های انقلابی خود در زمینه کاغذدیواری و پارچه را در پاویون «خانه و باغ» جشنواره به نمایش گذاشت. معروف‌ترین طرح او، Calyx، با موتیف گیاهی انتزاعی‌اش، گسستی جسورانه از طرح‌های گل‌دار سنتی آن زمان بود. این پارچه پرجنب‌وجوش روح جشنواره را تجسم می‌کرد و به‌عنوان محصولی پرفروش در Heal’s عرضه شد.

**پارچه تزئینی Calyx** (نشان داده شده در دو رنگ)، اثر **لوسین دی (Lucienne Day)**، سال **۱۹۵۱**، انگلستان. شماره موزه: **T.161-1995 / CIRC.190-1954.** © بنیاد رابین و لوسین دی / موزه ویکتوریا و آلبرت، لندن.

طراحان دیگر نیز از نمادهای جشنواره الهام گرفتند. جویس کلیسولد (Joyce Clissold) در شال یادبود خود از طرح گنبد اکتشاف و برج اسکایلان استفاده کرد. جان بارکر (John Barker) نیز طرحی خلق کرد که صحنه‌ای از محل اصلی جشنواره را با ارجاعی به کاخ کریستال در ۱۸۵۱ ترکیب می‌کرد تا پیوند میان گذشته و حال را نشان دهد. این طرح برای شرکت David Whitehead Ltd تولید شد، که در دهه‌های پس از جنگ به یکی از تولیدکنندگان برجسته منسوجات مدرن بدل گشت.

**شال جشنواره بریتانیا (جزئیات)**، اثر **جویس کلیسولد (Joyce Clissold)**، سال **۱۹۵۱**، بریتانیا. شماره موزه: **T.76-1990.** © موزه ویکتوریا و آلبرت، لندن.

در میان طراحی‌های شرکت Whitehead، پارچه‌ی Café اثر ژاکلین گروگ (Jacqueline Groag) با ستون‌های انتزاعی‌اش جلوه‌ای ماندگار داشت. گروگ بعدها برای برندهای مد مشهوری چون شنل، شیاپارلی و لنون پارچه طراحی کرد.

از چپ به راست:
جشنواره بریتانیا، پارچه تزئینی، طراحی‌شده توسط جان بارکر (John Barker)، ساخته‌شده توسط شرکت David Whitehead & Sons Ltd، سال ۱۹۵۱، بریتانیا. شماره موزه: **T.288-1982.** © موزه ویکتوریا و آلبرت، لندن.
**پارچه تزئینی Café، اثر ژاکلین گروگ (Jacqueline Groag)، سال ۱۹۵۱، بریتانیا.** شماره موزه: **CIRC.222A-1951.** © موزه ویکتوریا و آلبرت، لندن.

میراث جشنواره

گرچه برخی منتقدان آن را اسرافی در دوران ریاضت می‌دانستند، جشنواره بریتانیا اثری ماندگار بر زیبایی‌شناسی طراحی در کشور گذاشت. این جشنواره دیدگاهی خوش‌بینانه و پیشرو نسبت به آینده بریتانیا ارائه کرد و مهارت، خلاقیت و نوآوری را ارج نهاد — ویژگی‌هایی که در دهه‌های بعدی به بخشی از هویت ملی بریتانیا تبدیل شدند.